Projekt zakłada przeprowadzenie badań naukowych w obszarze prawa organizacji pozarządowych.
Dostrzegalna jest rosnąca rola organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych w porozumieniu z jednostkami administracji publicznej (rządowej, samorządowej) ale także działań prowadzonych z wykorzystaniem środków własnych czy też środków z ofiarności publicznej.
Nie bez znaczenia jest także rola organizacji pozarządowych w integracji wspólnot na poziomie lokalnym, szczególnie istotna na terenach wiejskich i w mniejszych miejscowościach.
Do kluczowych obszarów w tym zakresie zaliczyć można
Organizacje pozarządowe mogą działać w bardzo różnych formach prawnych. Wspomnieć należy o kilku rodzajach stowarzyszeń, w tym mające różne systemy rejestracji (np. stowarzyszenia zwykłe, koła gospodyń wiejskich, uczniowskie kluby sportowe). Do tego coraz większą popularność zyskują fundacje. Nie można także zapominać o uzyskiwaniu przez organizacje pozarządowe statutu organizacji pożytku publicznego, który istotnie wpływa na katalog praw i obowiązków tej grupy podmiotów.
Nie można także zapominać o dużej liczbie aktów prawnych regulujących bieżące funkcjonowanie tychże organizacji, w tym w zakresie realizacji przez organizacje zadań publicznych oraz ich sprawozdawczość. Organizacje pozarządowe obarczane są dodatkowymi obowiązkami, w ostatnich miesiącach np. w zakresie wpisu do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Nie bez znaczenia są także podstawowe akty prawne tworzone w minionym ustroju politycznym, wielokrotnie nowelizowane (Prawo o stowarzyszeniach z 1989 r., ustawa o fundacjach z 1984 r.). Wielość aktów prawnych determinuje konieczność poświęcania znacznej ilości czasu na sferę organizacyjno- prawną, co powoduje oderwanie od zajmowania się sprawami statutowymi.
Dotychczas sfera działania organizacji pozarządowych była poruszana jedynie okazjonalnie i brak jest kompleksowego opracowania w/w materii. Zazwyczaj odnosi się do ujęcia fragmentarycznego, przedmiotowego, np. w zakresie realizacji zadało publicznych lub też komentarzy do określonych
ustaw szczególnych (np. Prawa o stowarzyszeniach).
Projekt ma więc na celu identyfikację nowych, kluczowych dla rozwoju społeczno-gospodarczego problemów badawczych odnoszących się do roli przepisów prawa w rozwoju organizacji pozarządowych oraz ich aktywności w społeczno- gospodarczym życiu Polski. Zakłada się więc identyfikację problemów badawczych w odniesieniu do sfery prawnej działalności wszystkich rodzajów organizacji pozarządowych. W ramach działań projektowych włączeni zostaną przedstawiciele organizacji pozarządowych co wpłynie na kształtowanie pozytywnego odbioru społecznego nauki.
W tym zakresie istotne będzie zdiagnozowanie potrzeb i sformułowanie rozwiązań problemów badawczych w największym stopniu uwzględniających społeczne oczekiwania.
Najpierw przeprowadzone zostaną badania (ankiety, badania CATI) wśród przedstawicieli organizacji pozarządowych mające na celu identyfikację barier organizacyjno-prawnych wpływających na funkcjonowanie organizacji pozarządowych. Przeprowadzone badania pozwolą także na zdiagnozowanie barier związanych ze społeczno-gospodarczą rolą organizacji pozarządowych w świetle obowiązujących norm prawnych.
Następnie eksperci dokonają analizy w zakresie opracowania nowych i kluczowych problemów badawczych z zakresu prawa organizacji non-profit.
Po przeprowadzeniu analizy eksperckiej, zespół specjalistów z zakresu nauk prawnych (w tym specjalistów z zakresu legislacji) przygotuje propozycję zmian w zakresie przepisów prawa odnoszących się do funkcjonowania organizacji pozarządowych. Etap ten będzie miał na celu poszukiwanie rozwiązań na kluczowe problemy badawcze zdiagnozowane w etapie nr 2.
Analizie poddana zostanie także kwestia uproszczenia przepisów oraz przygotowania jednego aktu prawnego, który regulowałby przepisy odnoszące się do formalno- prawnego statusu organizacji pozarządowych – „Kodeks NGO”. Eksperci będą mieli za zadanie przygotować projekt „Kodeksu NGO”, czyli aktu prawnego, który wyszedłby naprzeciw oczekiwaniom przedstawicieli organizacji pozarządowych i uwzględniał obecną społeczno- gospodarczą rolę organizacji pozarządowych w Polsce. Ważne jest, żeby przygotowane propozycje były adekwatne do współczesnych wyzwań. Tych oczywistych i oczekiwanych, jak zwiększenie działań w przestrzeni wirtualnej, ale także tych wynikających z zagrożeń o szczególnym charakterze. W tym drugim aspekcie pandemia COVID pokazała, że także prawo organizacji pozarządowych nie jest przygotowane na zagrożenia. Przygotowywane rozwiązania mają uwzględniać zagrożenia o zbliżonym charakterze, które umożliwiałyby sprawne funkcjonowanie organizacji pozarządowych, bez konieczności nagłych ingerencji ustawodawcy (np. w zakresie ustawowego przedłużenia kadencji władz organizacji przy dużej liberalizacji innych obostrzeń – np. możliwość udziału w imprezach masowych).
Przygotowanie „Kodeksu NGO”, jako propozycji zmian przepisów prawa, w etapie czwartym zostanie poddane badaniom fokusowym, w którym wezmą udział przedstawiciele organizacji pozarządowych każdego typu (formy organizacyjno- prawnej). Badanie fokusowe ma na celu analizę społecznego odbioru proponowanych rozwiązań prawnych, pod kątem możliwości ich wdrożenia w praktyce oraz
uzyskanego przewidywalnego wpływu na uproszczenie działalności oraz wzrost społeczno- gospodarczej roli organizacji pozarządowej.
W piątym etapie projekt obejmuje przygotowanie dwóch publikacji mającej na celu prezentację całości zebranych wyników badań na każdym z czterech poprzedzających etapów. Pierwsza publikacja miałaby charakter naukowy, szeroko ujmując stwierdzone, kluczowe i innowacyjne problemy badawcze. Monografia stanowiłaby pracę zbiorową, zawierającą także najważniejsze wyniki badań empirycznych. Projekt zakłada poddanie monografii dwóch recenzjom zewnętrznym.
Druga publikacja miałaby charakter popularno-naukowy i stanowiłaby przystępne opracowanie kluczowych aspektów projektu. Ta forma prezentowania wyników badań z pewnością wpłynęłaby na kształtowanie pozytywnego odbioru społecznego polskiej nauki. Język i sposób prezentacji miałyby być bowiem przystępne dla odbiorcy, który nie posiada specjalistycznej wiedzy, a więc dostosowane do zdecydowanej większości przedstawicieli organizacji pozarządowych.
